De erfbelasting
A. Algemeen
1.De erfbelasting, vroeger de successierechten, is een belasting op erfenissen. Deze aangelegenheid komt ter sprake nadat eerst voor de begrafenis geregeld wordt. Dit is normaal een schuld van alle erfgenamen in verhouding tot hun erfrecht. In geval van schenkingen voor het overlijden en er blijft 1 erfgenaam over ( vb. via testament) , dan kan hij alleen gehouden zijn tot betaling van de begrafeniskosten. In geval van verwerping en niemand neemt deze taak op zich dan is reeds geoordeeld dat de erfgenamen die verworpen hebben toch moeten meebetalen als een soort extra-patrimoniale verwantschapsverplichting.(1)
Deze materie is niet langer een federale bevoegdheid maar wordt sedert 01/01/2015 (volledig) op regionaal niveau geregeld door de gewesten.
De belasting wordt berekend op wat elke erfgenaam, legataris of begiftigde verkrijgt uit de nalatenschap. Zij zullen dit aangeven via de aangifte van erfbelasting.
De erfbelasting kan op zijn zachts uitgedrukt rekenen op weerstand onder de bevolking. Ze is ook vaak het voorwerp van politieke discussies en het onderwerp op verkiezingsprogramma’s.
2. Aangifte van erfbelasting
Wie moet aangeven?
De aangifte kan door alle erfgenamen samen of door elke erfgenaam individueel gebeuren.
De erfgenaam die de nalatenschap verwerpt, wordt geacht nooit erfgenaam te zijn geweest en zal dan ook geen erfbelasting verschuldigd zijn.
Maar ook de algemene legatarissen en algemene begiftigden, die de nalatenschap niet verworpen hebben, zijn tot aangifte verplicht.
3. Wanneer?
Hiertoe moet binnen 4 maand na het overlijden een aangifte van erfbelasting ingediend worden. U kunt deze downloaden.
https://belastingen.vlaanderen.be/de-aangifte-van-nalatenschap
Indien de erflater overleden is in een ander land van de Europese Economische Ruimte dan bedraagt deze termijn 5 maanden. Bij een overlijden buiten de EER wordt de termijn verlengd tot 6 maanden.
Eventueel kan uitstel van indiening aangevraagd worden. Let hierbij op, ondanks de toelating tot uitstel zal nog steeds een belastingverhoging verschuldigd zijn.
Het is evenwel nog steeds aangewezen uitstel te vragen. Het is namelijk zo dat bij laattijdige indiening zonder toelating tot uitstel de belastingverhoging die verschuldigd is meer zal bedragen.
4. Wat moet U aangeven ?
In de aangifte zal u dus alle activa en passiva moeten weergeven die zich in de nalatenschap bevinden (bij gezamenlijke aangifte) of die U naar aanleiding van het overlijden verkregen heeft (individuele aangifte). De aard of ligging van de goederen is onbelangrijk.
Bepaalde handelingen gesteld door de erflater tijdens zijn leven kunnen aanleiding geven tot het betalen van een erfbelasting. De meest gekende is uiteraard de schenking van roerende goederen door de erflater binnen drie jaar voor zijn overlijden (voor zover de schenking niet werd onderworpen aan het evenredig registratierecht, dus handgift, bankgift, onrechtstreekse schenkingen). Ook levensverzekeringen met begunstiging bij overlijden kunnen aanleiding geven tot erfbelasting ( zeker wanneer de verzekering gehanteerd werd als belegging).
5. Enkele vermoedens inzake erfrecht en erfbelasting
Enkele voorbeelden. Hetgeen vermeld wordt in de aangifte nalatenschap, kan overeenkomstig cassatierechtspraak gehanteerd worden als buitengerechtelijke bekentenis.
Een zogezegde verkoop kan aanzien worden als vermomde schenking, en kan bij de verdeling in aanmerking komen.
Zo wordt een verkoop van een goed op lijfrente, of met voorbehoud van vruchtgebruik wordt aanzien als schenking, tenzij de andere erfgenamen mee instemmen.
Goederen die het voorwerp waren van schenking ( via notariële akte ), waarbij toepassing gemaakt wordt van een lager tarief ( 3 of 7%), komen niet meer in aanmerking voor erfbelasting. Sinds enige tijd kan schenking worden geregistreerd via MyMinfin (2.1) en kan dus een snelle oplossing zijn om aan erfbelasting te ontsnappen.
Bij schenking ( via notariële akte ) van een levensverzekering aan een derde die tevens de begunstigde is van de verzekering, dient geen erfbelasting meer betaald te worden bij overlijden (2.2)
Dan bestaan er fiscale vermoedens. Schenking met voorbehoud van vruchtgebruik bijvoorbeeld, leidt tot belasting op de ganse eigendom.
De Vlaamse Belastingadministratie ( Vlabel ) bleek ook strenger dan de Belgische fiscus. Gelukkig werd recent door de Raad van State ( arrest nr 241.761 van 12 juni 2018 ) deze strenge “interpretatie” teruggeschroefd. (( vb. gesplitste aankopen van goederen (vruchtgebruik door de ouder, naakte eigendom door het kind ) worden terug aanvaard indien de naakte eigenaar voordien over de financiering beschikte ( ook wanneer dit het gevolg was van een schenking, zelfs zonder registratie ) )
6. Waardering:
U zal de activa en passiva niet alleen moeten opgeven doch U zal deze tevens moeten waarderen.
Het is belangrijk de waardering waarheidsgetrouw te doen en rekening te houden met het correcte waarderingsmoment (datum van overlijden of latere gebeurtenis). Bij een te hoog ingeschatte waarde zal de erfgenaam immer te veel erfbelasting betalen, terwijl bij een te laag ingeschatte waarde de erfgenaam het risico loopt een boete te moeten betalen.
U kan eventueel beroep doen op een erkend schatter expert om de waarde te bepalen. Deze maakt dan een schattingsverslag op welke bindend is.
Wat betreft de schulden kan men kiezen om ofwel een forfaitair bedrag op te nemen of om de werkelijke schulden en begrafeniskosten te bewijzen. Het is ook mogelijk om de schulden van de overledene te bewijzen en enkel te kiezen voor het forfait voor de begrafeniskosten of omgekeerd. Voor specifieke onroerende schulden moeten steeds de werkelijke kosten aangegeven worden.
7. Waar gebeurt de aangifte ?
De aangifte wordt ingediend bij het kantoor dat bevoegd is over de laatste fiscale woonplaats van de overledene, indien deze fiscale woonplaats gedurende de laatste 5 jaar in hetzelfde gewest gevestigd was. Is dit niet het geval dan geschiedt de aangifte bij het kantoor bevoegd over de laatste fiscale woonplaats in het gewest waar de fiscale woonplaats van de overledene het langst was gevestigd.
Er zijn modeldocumenten die U kunt downloaden bij Vlabel https://belastingen.vlaanderen.be/erfbelasting
B.Tarieven
8. Na aangifte volgt uiteraard de aanslag.
Bij bepaling van de verschuldigde erfbelasting worden, afhankelijk van de graad van verwantschap met de overledene, een aantal categorieën onderscheiden. Voor elke van deze categorieën gelden eigen tarieven.
Het toepasselijk tarief is deze van kracht is op de dag van het overlijden.
In september 2018 zullen deze tarieven gewijzigd worden, volledigheidshalve worden deze nieuwe tarieven nu reeds vermeld (zie vermelding in rood opschrift).
9. Tarief in rechte lijn en tussen partners
10. Tarief tussen broers en zussen en andere personen
11. De fiscus staat verminderingen toe in volgende gevallen:
Verlaagd tarief voor legaten aan goede doelen, overheden, e.a.
Verlaagd tarief voor overdrachten van familiale ondernemingen en vennootschappen
Vermindering voor kinderen jonger dan 21 jaar
Vermindering voor onroerende goed in het buitenland
Vermindering voor opeenvolgende overdrachten binnen het jaar
12. En in bepaalde gevallen kan een vrijstelling bekomen worden, het betreft volgende situaties of goederen:
“Abattement” voor gehandicapte personen
Vrijstelling voor bossen
Vrijstelling voor de gezinswoning
Vrijstelling maatschappelijke rechten in vennootschappen, opgericht voor realisatie en/of financiering van investeringsprogramma’s van serviceflats
Vrijstelling voor vererving familiale bedrijven of vennootschappen
Vrijstelling voor grond gelegen in het Vlaams Ecologisch Netwerk
Vrijstelling wettelijke terugkeer
Het kantoor kan U verder helpen indien U verdere vragen zou hebben m.b.t. dit thema en alles errond.
(1).HvB Gent, 11°k., 6.12.2018, RW 2019-20, pg. 1261
(2.1) https://financiën.belgium .be/nl/faq/hoe-een-rorende-schenking-laten-registreren
(2.2) HvC 21.4.2022, RW 2022-23, p.710