Informatie op verpakkingen en het Europees Hof van Justitie

1.Een ganse reeks van bevoegdheden behoort sinds enkele jaren tot deze van de Europese Unie.

Dit betreft onder meer landbouw, visserij, vervoer, mededinging, sociale en politieke werkgelegenheid, onderwijs, beroepsopleiding, cultuur, volksgezondheid, consumentenbescherming, onderzoek en technologische ontwikkeling en ruimte, milieu en energie, toerisme, etc.

Dit heeft tot gevolg dat sinds jaren er een explosie aan wetgeving is en die een Europese oorsprong heeft.

Dit gebeurt dus in de praktijk door richtlijnen (geven een minimumkader en de nationale wetgever moet binnen een bepaalde periode omzetten in nationale wetgeving) en verordeningen (rechtstreeks van toepassing).

Het gedeelte in het Wetboek Economisch Recht dat betrekking heeft op de bescherming van de consumenten heeft dus ook een volledig Europese invloed.

Doordat elke wet aanleiding geeft tot interpretatie, geldt dit ook voor deze wetten en dit heeft tot gevolg dat een Belgische rechtbank bij discussie om interpretatie kan vragen voor het Europees Hof van Justitie.

2. Dit is bijv. vrij recentelijk nog gebeurd bij de beoordeling van de informatie op een verpakking.

Het art. 5, 3de lid van de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken maakte al een onderscheid inzake de consument. Men heeft enerzijds de gemiddelde consument en anderzijds de consumenten in dit artikel omschreven als personen die ‘wegens een mentale of lichamelijke handicap, hun leeftijd of goedgelovigheid bijzonder vatbaar zijn voor de onderliggende producten’.

Wanneer deze het slachtoffer zijn van een misleidende aankoop, genieten zij van een bijkomende bescherming.

Wat de gemiddelde consument aanbelangt, was het zo dat tot op heden het Hof van Justitie wel een zeker inzicht en aandacht verwachtte van deze consument. Werd hij misleid op grond visuele “tricks” in de publiciteit, maar de informatie is ergens wel te vinden op de verpakking, dan was het pech voor hem.

Het is namelijk wel bekend dat de combinatie van kleuren die opvallen, grotere letters voor iets dat men wil aanprijzen en zeer kleine letters voor wat men eerder wil verbergen, impact heeft op het koopgedrag van een haastige samenleving.

Zo is het een vaak voorkomende praktijk dat voor een abonnement een maandelijkse gunstige prijs zeer duidelijk wordt aangebracht doch periodieke kosten moeilijk zichtbaar voorkomen.

Psychologische en gedragsstudies tonen aan dat in het oog springende elementen meer doorwegen bij het nemen van een beslissing dan bijkomende informatie op een website.

3.Bij arrest van het Hof van Justitie van 26.10.2016 (nr. C-611/14, ECLI:EU:C/2016/800 Canal digital) wordt nu meer rekening gehouden met deze “behavioural studies”, en besloot de Europese rechter dat :

‘ Een handelspraktijk waarbij de prijs van een product in meerdere componenten wordt opgesplitst en één daarvan op de voorgrond wordt geplaatst, als misleidend moet worden beschouwd’.

Soortgelijke redeneringen worden ook gemaakt bij het aanwenden van bepaalde woorden die een verwachting scheppen, bvb. het woord ‘clinique’ voor schoonheidsproducten, de term ‘lifting’ voor cosmeticaproducten met verstevigende werking, doch die niet de draagwijdte hebben van hetgeen deze begrippen in sommige landen teweegbrachten (..).

Wanneer dus een consument in de toekomst meer misleid zou kunnen worden door suggestieve namen of verpakkingen die een bepaalde verwachting teweegbrengen, verschaft dit de mogelijkheid om de aankoop aan te vechten.

4.Ook een Belgische rechter moet dit dus toepassen.

Het unierecht heeft immers voorrang op de nationale wetgeving zodat richtlijnconforme interpretatie voorrang heeft op de regels van nationaal recht.

Weliswaar zal deze dit nooit vanzelf doen doch moet hieraan gevolg geven.

Dit dringt steeds meer door in onze rechtsorde en zal dus leiden tot een zeer sterke uniformering van het recht in Europa (met mogelijk opvallende uitzondering van het Verenigd Koninkrijk).