Gerechtelijke bescherming (bewind) of minnelijke bescherming (lastgeving) bij verminderde bekwaamheid

1. Bewindvoering is een gerechtelijke beschermingsregeling wanneer de lichamelijke of psychische gezondheid van een persoon dermate achteruitgaat dat hij/zij niet meer in staat is zijn persoonlijke en/of vermogensrechtelijke belangen zelf te behartigen. Dit is ook het geval indien hij in staat van verkwisting verkeert.

2. Een bewind instellen kan op verzoek van de beschermde zelf, de procureur des Konings, het OCMW, of iedere belanghebbende.

3. Dit gebeurt in de praktijk door middel van een verzoekschrift. In onze rubriek begeleiding is er een model.

Er dient een specifiek geneeskundig attest dat niet ouder mag zijn dan 15 dagen toegevoegd te worden. Enige gewenste modaliteiten bij de uitvoering van het bewind kunnen uitgedrukt worden in dit verzoekschrift. In de wet staat nu zelfs een checklist van bevoegdheden zowel voor de persoon als voor het beheer.

4. Bewindvoering was vroeger enkel maar mogelijk voor het beheer van goederen, nu is dit ook mogelijk voor rechthandelingen betreffende de persoon ( de verzorging, opname, patiëntendossier..). Er kunnen dus 2 bewindvoerders ook aangeduid worden, indien nodig. Ook een vertrouwenspersoon kan aangesteld worden. Hij kan niet beslissen maar is de eerste directe contactpersoon voor de beschermde ( "pupil "). Deze wordt overigens geïnformeerd over dit beheer.

5. De aanwijzing van een bewindvoerder door de vrederechter gebeurt na een zitting, waarbij de partijen kunnen worden verhoord, al dan niet met bijstand van een advocaat.

Bij voorkeur wordt een naaste gekozen, zoals de echtgenoot, partner, ouder of andere familie. In de praktijk zal dit vooral gebeuren bij akkoord van de familieleden. Bij conflict zal eerder een advocaat aanduiden die hierin gespecialiseerd is. Met de wet van 8.11.2023 is een nationaal register tot stand gekomen voor professionele bewindvoerders, die moeten voldoen opdat misbruiken uitgesloten zou zijn. Vaak zal een vrederechter dit doen omdat geoordeeld wordt dat bewindvoering toch eerder complex is.

Voor zoveel als nodig zal de vrederechter nog een deskundigen onderzoek bevelen ( en alle andere nuttige informatie verzamelen ).

6. De vrederechter bepaalt de bevoegdheden van de bewindvoerder, zoveel mogelijk op maat gemaakt en aan de hand van de checklisten in de wet. De beschikking wordt bij uittreksel in het Belgisch staatsblad gepubliceerd.De vrederechter stelt een bewindvoerder aan die dus de beschermde persoon bijstaat of vertegenwoordigt. Ook kan aangeduid worden dat voor bepaalde handelingen een afzonderlijke machtiging nog vereist is.

De bewindvoerder  voor handelingen omtrent de persoon, zal veelal ook instaan voor de goederen, tenzij de rechter het nodig vindt hiervoor iemand anders aan te stellen.

7. De beschermde mag een vertrouwenspersoon kiezen die hem zal bijstaan tijdens het bewind.

Als de beschermde zelf niet meer zijn mening kan uiten zal de vertrouwenspersoon in zijn plaats zijn wensen verdedigen tegenover derden. Hij is de schakel tussen de beschermde en de bewindvoerder(s). De vertrouwenspersoon oefent ook een zekere vorm van toezicht uit: hij grijpt in als de bewindvoerder zijn positie zou misbruiken. Hij wendt zich dan tot de vrederechter, die ofwel een nieuwe bewindvoerder aanstelt ofwel de bevoegdheden wijzigt.

8. Na zijn aanstelling maakt de bewindvoerder over de persoon een verslag op binnen de 6 weken over de concrete leefomstandigheden, en voor de goederen eveneens een aanvangsverslag binnen de 6 weken voor de weergave van de vermogenstoestand en de inkomstbronnen.

2 jaarlijks wordt tevens een verslag opgemaakt inzake het beheer. Deze verslagen worden opgenomen in het centraal register van beschermde personen ( Federatie notarissen ). Ook de vertrouwenspersoon krijgt er kennis van. Eens dit register in werking, zal deze als gegevensbank werken. ( later zullen advocaten en gerechtsdeurwaarders er ook toegang kunnen krijgen ). Elke verdere kennisgeving, of verzoekschrift zal via dit register plaats vinden.

9. De bewindvoerder hoeft zijn opdracht niet onbezoldigd te doen: hij kan een bedrag krijgen van maximum 3% van de inkomsten van de beschermde.

10. Het beheren van iemand anders vermogen houdt een gevaar van misbruik in zich. Daarom zijn er in de wet een aantal regelingen voorzien die de mogelijkheden van de bewindvoerder inperkt en een controle verzekeren:

• een bewindvoerder kan niet zomaar alle handelingen stellen, de rechter bepaalt de omvang van de bevoegdheden van de bewindvoerder. Hij houdt daarbij rekening met wat de persoon nog zelf kan. Voor sommige handelingen is er sowieso een bijzondere machtiging van de rechter vereist. Deze staan in de wet opgesomd. Het gaat onder andere over een hypotheek afsluiten en het wijzigen van verblijfplaats. Nog andere handelingen, eveneens opgesomd in de wet, mag de bewindvoerder al helemaal niet stellen: o.a. het erkennen van een kind, het opmaken van een testament, verzoek tot euthanasie,… Bent u als bewindvoerder niet helemaal zeker welke handelingen u mag uitvoeren of hoe u een machtiging bekomt, dan is een onderhoud met een advocaat zeer nuttig;

• in ieder geval moet de bewindvoerder de goederen beheren zoals een goede huisvader. Bedoeling is dat de bewindvoerders elkaar, de vertrouwenspersoon en de beschermde zoveel mogelijk op de hoogte houden van de uitoefening van hun opdracht;

• de wet benadrukt dat het vermogen van de bewindvoerder duidelijk afgescheiden moet zijn van het vermogen van de beschermde. Als er zich een belangentegenstelling voordoet zal de vrederechter een bewindvoerder ad hoc aanstellen voor de desbetreffende handeling;

• de vrederechter oefent bovendien ook controle uit door de verslagverplichting van de bewindvoerder. De bewindvoerder over de goederen moet jaarlijks een verslag maken en voorleggen aan de vrederechter en aan de beschermde, tenzij de rechter een andere regeling heeft opgelegd. Voor de bewindvoerder over de persoon regelt de vrederechter de modaliteiten. Het verslag bevat een overzicht van de handelingen. De wet bepaalt hoe zo’n verslag eruit ziet. Bij de aanvang van het bewind is er een verslag vereist met een overzicht van het vermogen van de beschermde. Na het beëindigen van het bewind moet de bewindvoerder nog een eindverslag inleveren binnen de 30 dagen;

• iedere naaste kan zich tot de vrederechter wenden om een beëindiging te bekomen als hij/zij meent dat het bewind ernstig misloopt. Het kantoor helpt u hierbij graag verder.